C. megalodon

Miljoenen jaren geleden leefde een reusachtige haai die walvissen at. C. Megalodon is een van de grootste roofdieren ooit. Waarschijnlijk stierf de reuzenhaai 2.5 miljoen jaar geleden uit. Soms worden fossiele tanden van deze haai in Zeeland en Antwerpen gevonden. Megalodon is qua bijtkracht het sterkste roofdier ooit.

Megalodon

Megalodon (Agassiz, 1843) is een reusachtige prehistorische haai en het toproofdier gedurende het Mioceen en Plioceen, ongeveer 15.9 tot 2.5-2.6 miljoen jaar geleden. Megalodon was de grootste carnivore haai die ooit leefde en wellicht het krachtigste roofdier ooit (Renz, 2002). De naam ‘Megalodon’ verwijst naar de grote tanden die de haai had (‘megas’ betekent ‘groot’ in het Grieks, ‘odont’ betekent ‘tand’). Alleen prehistorische pliosauriërs (Liopleurodon en Pliosaurus funkei oftewel ‘Predator X’), mosauriërs (M. hoffmannii en Tylosaurus), de reuzenpotvis Leviathan, de Eocene reuzenslang Titanoboa en grote vleesetende dinosauriërs zouden Megalodon in kracht en omvang naar de kroon kunnen steken. Megalodon werd tien tot achttien meter lang en kon dus groter worden dan Tyrannosaurus rex. Megalodon was niet alleen groter, de haai was ook veel krachtiger. Mensen (Homo sapiens sapiens) bijten met een gemiddelde kracht van 50 tot 80 kg. Vergeleken met de bijtkracht van de witte haai of mensenhaai (Carcharodon carcharias) is dat erg weinig. Carcharias bijt met een kracht van 1.8 ton. De ‘tiranhagedis’ T. rex bijt met een kracht van ongeveer 5.8 ton. Die bijtkracht is genoeg om een auto doormidden te bijten.

Wetenschappers zijn tot de conclusie gekomen dat Megalodon zijn kaken dichtsloeg met een kracht van 10.1 tot 18.2 ton. Dat is genoeg om een walvis doormidden te bijten. Naast het vermogen om walvissen dood te bijten had Megalodon meer dan driehonderd driehoekige tanden in zijn kaken. De tanden zijn gekarteld als moderne vleesmessen en zijn soms negen tot achttien centimeter lang (Renz, 2002). Net zoals een moderne loopband schuiven haaientanden naar voren in de kaken. Op een gegeven moment vallen de tanden uit de eerste rij uit of breken ze los van het tandvlees om vervolgens vervangen te worden door tanden in de tweede rij. Haaien hebben een aantal rijen tanden, Megalodon had dat ook. Niet alleen was Megalodon goed ‘bewapend’, de haai kon ook erg zwaar worden. Wetenschappers schatten het gewicht van de megahaai op vijftig tot honderd ton, voor een exemplaar van 15.9 meter ongeveer 47 ton. Waarschijnlijk had de haai een grote spiermassa. De haai viel zijn prooidieren waarschijnlijk van onderen aan, net als de recente mensenhaai. Walvisstaarten en ribbenkasten waren mogelijk het doelwit van Megalodon. Eenmaal zonder staart kan een walvis niet meer zwemmen. Fossiele walviswervels zijn gevonden waarin bijtsporen van Megalodon te zien zijn. Waarschijnlijk schudde Megalodon zijn kop bij een beet om vlees los te scheuren. Volwassen dieren konden walvissen aanvallen, kleinere exemplaren aten waarschijnlijk schildpadden, grote vissen, dolfijnachtigen en andere zeedieren.

Wetenschappers weten nog niet hoe Megalodon ontstond en evolueerde (Renz, 2002). Wellicht ontwikkelde de haai zich vanuit een soort ‘zijtak’ naast de ‘tak’ van de moderne mensenhaai (C. carcharias). De naamgeving van Megalodon staat nog steeds ter discussie. Sommige wetenschappers beweren dat Megalodon een directe voorouder van de mensenhaai (of witte haai) is. Zij plaatsen Megalodon in de stamboom van de witte haai (Carcharodon carcharias). Carcharodon megalodon is volgens hen de juiste wetenschappelijke naamgeving. Andere wetenschappers stellen dat dat niet het geval is en dat Megalodon tot een aparte tak behoort. Megalodon moet volgens hun optiek Carcharocles megalodon heten. Duidelijk is dat Megalodon op een robuuste witte haai leek en dat hij tegenwoordig niet meer in onze oceanen zwemt (Kraaijvanger, 2014). Ongeveer 2.5 miljoen jaar geleden werd Megalodon gedwongen om zijn habitat (warme wateren) te verlaten omdat zijn voedselbron naar koudere gebieden trok. Megalodon kon zich waarschijnlijk niet snel genoeg aanpassen, was te gespecialiseerd in de zin dat hij volledig afhankelijk was van grote zeedieren, en stierf uit. Ook competitie met andere roofdieren zoals de Orka (killer whale) zou een rol gespeeld kunnen hebben. De theorie dat Megalodon naar grote diepten dook en daar kon overleven op inktvissen (reuzeninktvissen zoals Architeuthis dux), lijkt niet houdbaar en heeft geen wetenschappelijk aantoonbaar bewijs. Sommige mensen blijven geloven dat de haai nog steeds bestaat. Een tand van 10.000 jaar oud, opgedoken en gevonden door de bemanning van de HMS Challenger in 1872 zou dat aan tonen. Echter, tanden van duizenden jaren oud zouden in vrij recente sedimenten terecht zijn gekomen en daarnaast is de in 1959 uitgevoerde methode van mangaandioxide datering niet betrouwbaar. Megalodon had net als alle andere haaien een kraakbeenskelet. Omdat kraakbeen vergaat zijn alleen de tanden, bestaande uit hard materiaal, fysieke bewijzen dat de haai ooit leefde. Echter, in zeldzame gevallen worden wervels gevonden, zoals in het verleden in België (Antwerpen). Antwerpen was twintig tot twee miljoen jaar geleden namelijk een grote baai waarin walvissen, haaien (zoals de vijf tot zes meter lange Isurus of Cosmopolitodus hastalis) en Megalodons zwommen. Over de hele wereld zijn fossiele tanden van Megalodon gevonden. Vroeger dachten mensen dat het versteende drakentongen waren. Megalodon zwom in het gebied rond Amerika, Europa en Azië. De grootste Megalodon tanden worden tegenwoordig in Noord-Amerika gevonden of opgedoken met behulp van baggerschepen. Bij het eiland Nieuw-Caledonië zijn veel Megalodon tanden met baggerschepen gevonden (Renz, 2002). In Nederland zijn fossielen van Megalodon zeldzaam. Aan de Zeeuwse kusten worden af en toe fragmenten van tanden gevonden. Interessant gegeven is dat wetenschappers aan de hand van fossiele wervels de ouderdom van Megalodon kunnen schatten, groeiringen geven de ouderdom aan. Megalodon zou twintig, veertig jaar of ouder kunnen worden.

Megalodon komt in veel films en documentaires aan bod. Het science-fiction boek ‘Meg: A Novel of Deep Terror’ (1997) van Steve Alten beschrijft hoe een Megalodon een T. rex aanvalt en opeet. Iets wat niet realistisch is gezien de verschillende geologische perioden. Discovery Channel zond in 2013 ‘Megalodon: The Monster Shark Lives’ uit. Een hoaxserie (fictie of ‘docufiction’) waarin Megalodon als levend dier wordt ‘bewezen’. Misschien moeten mensen blij zijn dat deze reuzenhaai uitstierf. Niet alleen voor vakantiegangers en badgasten, maar ook om een toekomstig 'Jaws' of 'Jurassic Park' scenario te vermijden!

(tand van Megalodon, eigen werk).

(vereenvoudigde weergave verhouding Megalodon en mens, eigen werk).

Wetenschappelijke classificatie

Scientific classification

Kingdom:

Animalia

Phylum:

Chordata

Subphylum:

Vertebrata

Class:

Chondrichthyes

Subclass:

Elasmobranchii

Superorder:

Selachimorpha

Order:

Lamniformes

Family:

Lamnidae or †Otodontidae

Genus:

Carcharodon or †Carcharocles

Species:

†C. megalodon

Binomial name

Carcharodon megalodon or Carcharocles megalodon Carcharodon megalodon, Agassiz, 1843

Synonyms

• Procarcharodon megalodon Casier, 1960

• Megaselachus megalodon Glikman, 1964

• Otodus megalodon Agassiz, 1843

(bron classificatie: https://en.wikipedia.org/wiki/Megalodon).

Video

(bron: youtube. Fragment van Discovery Channel 'Shark Week Special' with Path McCarthy and John Babiarz.)

Literatuur

Gaffney, D. (2008). Great white’s mighty bite revealed. UNSW Australia. Retrieved February 6, 2016, from: https://www.science.unsw.edu.au/news/great-whites-mighty-bite- revealed

Kraaijvanger, C. (2014). Goed nieuws: de angstaanjagende Megalodon is officieel uitgestorven. Scientias. Retrieved February 6, 2016, from: http://www.scientias.nl/goed-nieuws-de-angstaanjagend-grote-haai-megalodon-officieel-uitgestorven/

Megalodon. Shark Week Special with Pat McCarthy and John Babiarz. Discovery Channel. Retrieved February 6, 2016, from: https://www.youtube.com/watch?v=5N3EjR7_vks

Renz, M. (2002). Megalodon, Hunting the Hunter. Paleo Press.

Walker, K. (2008). Megalodon: Lord of the Sea. Cochise college. Retrieved February 6, 2016, from: http://skywalker.cochise.edu/wellerr/students/megalodon2/project.htm