Acrocanthosaurus atokensis

De 'Carcharodontosauridae' zijn vleesetende dinosauriërs die met name in Zuid-Amerika en Afrika leefden tijdens het Krijt. De Carcharodontosauridae vallen onder de 'Carnosauria'. Alle dinosauriërs behorende tot de Carcharodontosauridae hebben lange schedels, grote oogvensters (fenestra) en vrij platte, gekartelde tanden. Acrocanthosaurus atokensis is een reusachtige vleeseter die 116 tot 110 miljoen jaar geleden in Noord-Amerika leefde. Sommige wetenschappers zijn van mening dat Acrocanthosaurus tot de Carcharodontosauridae behoort. Acrocanthosaurus zou dan een vroege en vrij primitieve vertegenwoordiger van de Carcharodontosauridae zijn. Acrocanthosaurus was iets kleiner en minder zwaar dan de reusachtige, overigens niet verwante Tyrannosaurus rex die miljoenen jaren later leefde in Noord-Amerika.

‘hoge doorn-hagedis’

Acrocanthosaurus leefde zoals gezegd 116 tot 110 miljoen jaar geleden tijdens het Krijt (Vroeg-Krijt, Aptian en Albian). Honderdtwintig miljoen jaar geleden wordt soms als tijdsperiode genoemd (Pim, 2014, p. 204). Acrocanthosaurus is een tweevoetige vleeseter waarvan slechts één soort bekend is: Acrocanthosaurus atokensis. Het is een reusachtige en zware dinosaurus met een massieve schedel (Stovall & Langston, 1950, p. 700). Vergeleken met Carcharodontosaurus (Stromer, 1931) en Giganotosaurus (Coria & Salgado, 1995) is Acrocanthosaurus kleiner (Currie & Carpenter, 2000, p. 207). Acrocanthosaurus werd ongeveer 11.5 meter lang, lettende op specimen ‘NCSM 14345’ (Therrien & Henderson, 2007, p. 109). De dinosaurus woog ongeveer 4 tot 7 ton. Over het gewicht van Acrocanthosaurus zijn de meningen verdeeld. Soms wordt het gewicht van Acrocanthosaurus op 3 of 4 ton geschat (Brusatte, 2008, p. 127). Viereneenhalve ton komt in publicaties ook aan bod (Pim, 2014, p. 204). Therrien en Henderson noemen 5672 kg als gewichtslimiet (Therrien & Henderson, 2007, p. 109). Bates, Manning, Hodgetts en Sellers berekenden het gewicht en kwamen uit op een gewicht van 5569.56 tot 7750.61 kg (Bates, Manning, Hodgetts & Sellers, 2009, p. 17). In een van de getoonde grafieken staat 6177.04 kg (Bates, Manning, Hodgetts & Sellers, 2009, p. 15). De kop zou 397.566 kg (398 kg) wegen (Bates, Manning, Hodgetts & Sellers, 2009, p. 15).

Fossielen van Acrocanthosaurus zijn gevonden in Oklahoma, Texas en Wyoming. In Texas zijn verschillende voetsporen van Acrocanthosaurus gevonden (Pim, 2014, p. 204). De voetsporen wijzen erop dat Acrocanthosaurus wellicht in groepen joeg. De meest bekende voetsporen zijn te zien bij Glen Rose, Texas (Brusatte, 2008, p. 127). Het is waarschijnlijk dat Acrocanthosaurus het toproofdier in Noord-Amerika was. De schedel van het dier is enorm: 'the skull is of massive proportions' (Stovall & Langston, 1950, p. 700). De schedel van het dier meet 1.23 meter bij specimen ‘NCSM 14345’ (Therrien & Henderson, 2007, p. 109). De schedel van 'NCSM 14345' meet 1.29 (1.3 meter) meter inclusief de uiteinden van de bovenkaak met de tanden (premaxilla), neus en achterkant (Currie & Carpenter, 2000, p. 211). De naam van het dier verwijst naar de hoge rugstekels. Waarschijnlijk kon Acrocanthosaurus niet erg snel rennen, het dijbeen (femur) is een stuk langer dan het scheenbeen (Pim, 2014, p. 204).

De schedel van Acrocanthosaurus is lang en niet erg breed zoals bij T. rex. De vensters in de schedel (fenestra) zijn vrij groot. De bovenkant van de schedel heeft minder textuur dan Carcharodontosaurus (Stromer, 1931) of Giganotosaurus carolinii (Coria & Salgado, 1995). Acrocanthosaurus heeft grote ‘wenkbrauwen’ boven zijn ogen in de vorm van dik bot. De dinosaurus heeft negentien gekromde tanden in beide bovenkaken. In totaal heeft Acrocanthosaurus 68 tanden (Pim, 2014, p. 204). Het bovenkaakbeen is minder geplooid dan Carcharodontosaurus en Giganotosaurus (Currie & Carpenter, 2000, p. 212). 'It is definitely not rugose in the way that the maxillae of Abelisaurus, Carcharodontosaurus, Carnotaurus and Giganotosaurus are. Most of the lateral surface of the maxilla is smooth and somewhat indented where it defines the extent of the antorbital fossa (Currie & Carpenter, 2000, p. 212). Een van de meest opvallende eigenschappen van Acrocanthosaurus betreffen de grote 'rugstekels' die tezamen een soort rugzeil vormen. Het kan zijn dat de hoge rugwervels geen zeil vormden, maar een soort ‘vetkwab’ of ‘bult’. Het kan ook zijn dat de hoge rugwervels met dikke spieren waren bedekt. Opvallend is dat die structuur doorloopt bij de nek en de staart. De functie van die hoge, op stekels lijkende wervels is onduidelijk (Pim, 2014, p. 204). Wellicht had de verdikking een functie van communicatie of intimidatie. Hoe hoger de rug, hoe meer indruk Acrocanthosaurus maakte op andere dinosauriërs. Anders dan reusachtige dinosauriërs zoals T. rex heeft Acrocanthosaurus drie klauwen aan elke ‘hand’ waarmee hij grote wonden toe kon brengen. De voorpoten en klauwen van Acrocanthosaurus zijn niet erg flexibel, maar konden de prooi wellicht vasthouden tijdens het eten (Pim, 2014, p. 204). De voet van Acrocanthosaurus bestaat uit vier tenen waarvan slechts drie grote tenen de grond raken.

Acrocanthosaurus behoort misschien tot de familie ‘Allosauroidea’ binnen de infraorde ‘Tetanurae’ (‘stijve staarten’). Aanvankelijk werd Acrocanthosaurus ingedeeld in dezelfde familietak als Allosaurus. Echter, tegenwoordig zijn de meeste wetenschappers het eens dat Acrocanthosaurus tot de Carcharodontosauridae behoort (Pim, 2014, p. 204). Stovall en Langston plaatsten Acrocanthosaurus in de Allosauroidea (Stovall & Langston, 1950, p. 696). Ook de indeling bij Spinosaurus komt soms voor. Juist omdat Acrocanthosaurus lange rugstekels heeft, lijkt de indeling bij Spinosauridae plausibel. Zoals gezegd behoort Acrocanthosaurus waarschijnlijk tot de Carcharodontosauridae. Eddy en Clarke stellen dat veel wetenschappers van mening zijn dat Acrocanthosaurus tot de Carcharodontosauridae behoort (Eddy & Clark, 2011).Waarschijnlijk was Acrocanthosaurus een vroege Carcharodontosauride, wellicht een voorouder van Carcharodontosaurus saharicus (Depéret & Savornin, 1925) en Giganotosaurus carolinii (Corio & Salgado, 1995). Alle Carcharodontosauridae leefden in het Vroeg- en Midden-Krijt. Acrocanthosaurus deelt met andere vertegenwoordigers van de Carcharodontosauridae een aantal eigenschappen waaronder een verdikking van het bot boven de ogen, wervels met luchtzakken en een schaambeenbot dat eindigt in een structuur gelijkend op een laars (Brusatte, 2008, p. 127).

Ontdekking

Van Acrocanthosaurus bestaat slechts één soort: Acrocanthosaurus atokensis (Pim, 2014, p. 204). De naam ‘Acrocanthosaurus’ verwijst naar ‘hoge doornstekel’ en ‘atokensis’ naar Atoka County in Oklahoma (de 'Antlers Formation', correlatie met de 'Trinity Group' van Texas) waar het originele fossiel werd gevonden. In 1950 bedachten J. Willis Stovall en Wann Langston, Jr. de naam Acrocanthosaurus (Stovall & Langston, 1950, p. 696). De eerste vondsten, ‘OMNH 10146’ en ‘OMNH 10147’ werden in 1940 gevonden (Stovall & Langston, 1950, p. 697). De botten werden aanvankelijk anders genoemd (Stovall & Langston, 1950, p. 699). 'M.U.O. 8-0-S9' was het eerste gevonden skelet (Stovall & Langston, 1950, p. 699). De botten werden gevonden bij de boerderij van Herman Arnold (Stovall & Langston, 1950, p. 697). De exacte locatie was 'the southeast part of the southwestquarter of Section 26, Township 4 South, Range 14 East' (Stovall & Langston, 1950, p. 697). De opgraving werd destijds georganiseerd door het ‘Work Progress Administration’ (WPA) team onder leiding van professor John Willis Stovall van de universiteit van Oklahoma (Franzosa & Rowe, 2005, p. 859). Een tweede skelet, OMNH 10147, werd gevonden ten oosten van het land van boer W.P. Cochran. Dat skelet werd uit roodbruine sedimenten verwijderd en lag vrij dicht bij het oppervlak (Stovall & Langston, 1950, p. 699). Tussen 1940 en 1941 werden de opgravingsactiviteiten voortgezet (Stovall & Langston, 1950, p. 697). Pas in 1945, vanwege de Tweede Wereldoorlog en het feit dat één van de medewerkers zich bij de marine gemeld had, werd het werk aan de opgraving van Acrocanthosaurus voortgezet (Stovall & Langston, 1950, p. 697). Al eerder waren resten van dinosaurussen gevonden in het gebied waar de Acrocanthosaurus skeletten opgegraven werden. Pierce Larkin beschreef in 1910 een bot van een grote sauropode (Stovall & Langston, 1950, p. 697).

‘OMNH 10146’ en ‘OMNH 10147’ bestaan beiden uit gedeeltelijke skeletten. In 1990 werden twee completere skeletten gevonden. Het eerste skelet, ‘SMU 74646’, werd gevonden in Texas bij de 'Twin Mountains Formation' door een team van de Southern Methodist University (Currie & Carpenter, 2000, p. 208). Zeventig procent van alle botten waren bewaard gebleven (Currie & Carpenter, 2000, p. 208). Het tweede skelet, 'OMNH 10168', later ‘NCSM 14345’ genoemd, werd gevonden in de Antlers formatie in Oklahoma ('McCurtain County') door het Oklahoma Museum of Natural History en Cephis Hall en Sid Love (Currie & Carpenter, 2000, p. 208). Cephis Hall en Sid Love 'retrieved the skull, about two dozen vertebrae, ribs, chevrons, most of the front limbs, pelvic fragments, parts of both femora and tibiae, and most of the bones of the foot (Currie & Carpenter, 2000, p. 208). Het skelet lag op zijn zij (Currie & Carpenter, 2000, p. 211). Preparatie van het skelet geschiedde door het Black Hills Institute in Hill City te South Dakota. De preparatie was klaar in 1996 en in 1997 kreeg het ‘North Carolina State Museum of Natural Sciences’ in Raleigh het ‘NCSM 14345’ ('OMNH 10168') skelet in haar collectie (Currie & Carpenter, 2000, p. 208). Dat skelet is het grootste exemplaar van Acrocanthosaurus (11.5 meter lang). Het is ook het enige skelet met een complete schedel en een complete voorpoot. In 2012 zijn resten van een jonge Acrocanthosaurus gevonden (Cloverly Formation). Verschillende tanden gevonden in Maryland zijn ook toegeschreven aan Acrocanthosaurus. Waarschijnlijk kwam Acrocanthosaurus in een uitgestrekt gebied in Noord-Amerika voor.

Kenmerken

Zoals gezegd was Acrocanthosaurus een reusachtige vleesetende dinosaurus van maximaal 11.5 meter lang (Pim, 2014, p. 204). In sommige publicaties wordt 12 meter als limiet genoemd (Brusatte, 2008, p. 127). In een studie door Phil Senter en James H. Robins werd duidelijk dat Acrocanthosaurus zijn voorpoten niet goed bewegen kon. De mogelijkheden tot strekken en draaien waren beperkt. Waarschijnlijk gebruikte Acrocanthosaurus zijn kaken als belangrijkste aanvalswapen. Ik citeer: “The limited anterior range of brachial motion infers that Acrocanthosaurus first apprehended prey orally, using the forelimb afterwards to secure its grip or deliver fatal blows. Acrocanthosaurus could only manually grasp prey that was beneath its chest, towards which it may have used its mouth to move prey. Struggling prey would have impaled itself further upon the permanently and strongly flexed first ungual”. (Senter & Robins, 2005). Acrocanthosaurus kon dus alleen prooi grijpen als die zich onder zijn borstkas bevond (Senter & Robins, 2005). Wanneer de prooi door de kaken werd gegrepen konden beide voorpoten gebruikt worden om het slachtoffer vast te houden. De voorpoten maakten geen contact met de grond. Net als de voorpoten konden de schouders van Acrocanthosaurus niet alle kanten op draaien (Senter & Robins, 2005).

Uit een studie van 2005 bleek dat Acrocanthosaurus een brein had dat gelijkenis vertoont met dat van andere Carcharodontosauridae. Met behulp van een afgietsel (‘endocast’) door middel van een CT-scan werd duidelijk dat het brein grote gelijkenis vertoont met het brein van Carcharodontosaurus en Giganotosaurus (Franzosa & Rowe, 2005, p. 859). Specimen ‘OMNH 10146’ (het holotype, het eerste gevonden fossiel) werd als basis gebruikt bij de replica van het brein. De studie werd uitgevoerd in de Universiteit van Texas (Franzosa & Rowe, 2005, p. 859). Het brein vertoont tevens grote gelijkenis met dat van krokodillen en niet zozeer met de hersenen van vogels (Franzosa & Rowe, 2005, p. 863). De inhoud van het brein bedraagt 190.8 cm3 (Franzosa & Rowe, 2005, p. 860). Het brein van Acrocanthosaurus is 14.88 centimeter lang en heeft een ‘S’ vorm. Vrij primitieve vleesetende dinosauriërs delen die eigenschap zoals Carcharodontosaurus. Waarschijnlijk hield Acrocanthosaurus zijn hoofd niet horizontaal, maar ietwat (ongeveer 25 graden) naar de grond gebogen (Franzosa & Rowe, 2005, p. 863). Duidelijk is dat Acrocanthosaurus goed kon ruiken gezien de vrij grote reukorganen of reuklobben. Het zicht zal minder goed zijn geweest dan T. rex, gezien de lange schedelvorm en de locatie van de ogen (zijkanten). Bekend is dat Acrocanthosaurus ongeveer achttien of vierentwintig jaar erover deed om volwassen te worden (D'Emic, Melstrom & Eddy, 2012, p. 20). Zowel het holotype als 'NCSM 14345' deden er wellicht twaalf jaar over om volwassen grootte te bereiken (D'Emic, Melstrom & Eddy, 2012, p. 20).

Waarschijnlijk leefde Acrocanthosaurus samen met de raptor Deinonychus, een drie meter lange carnivoor met sikkelklauwen en spitse tanden. Het is onwaarschijnlijk dat Deinonychus een grote bedreiging vormde voor Acrocanthosaurus. Alleen in groepen was Deinonychus in staat om grotere en zwaardere dinosauriërs aan te vallen. Acrocanthosaurus leefde waarschijnlijk in een soort vlakte met een ondiepe zee. De Twin Mountains formatie en de Antlers formaties tonen namelijk aan dat een overstromingsvlakte het natuurlijke leefgebied van Acrocanthosaurus was. De voetsporen van Acrocanthosaurus zijn waarschijnlijk in modder of zand versteend.

Media

Anders dan T. rex of Spinosaurus is Acrocanthosaurus een vrij onbekende dinosaurus op het witte doek. In slechts enkele documentaires komt Acrocanthosaurus voor. In een documentaire van Discovery Channel ('Monsters Resurrected') is te zien dat Acrocanthosaurus op grote sauropoden (Sauroposeidon) en kleine planteneters joeg, ongeveer honderdtwintig tot honderd miljoen jaar geleden in Noord-Amerika. In de populaire 'Jurassic Park' reeks ontbreekt Acrocanthosaurus.

Wetenschappelijke classificatie

Kingdom:Animalia

Phylum:Chordata

Order:Saurischia

Suborder:Theropoda

Clade:†Carnosauria

Family:†Carcharodontosauridae

Genus:†Acrocanthosaurus Stovall & Langston, 1950

Species †A. atokensis Stovall & Langston, 1950 (type)

(bron classificatie: English wikipedia).

(Acrocanthosaurus atokensis, eigen werk 2016).

(vereenvoudigde weergave Acrocanthosaurus en mens, eigen werk).

Video

(video youtube. Fragment van 'Discovery Channel: Monsters Resurrected'.)

Literatuur

Bates, K.T., Manning, P.L., Hodgetts, D., & Sellers, W.I. (2009). Estimating Mass Properties of Dinosaurs Using Laser Imaging and 3D Computer Modelling. PLoS ONE 4(2): e4532. Retrieved February 27, 2016, from: https://www.researchgate.net/publication/24023506_Estimating_Mass_Properties_of_Dinosaurs_Using_Laser_Imaging_and_3D_Computer_Modelling

Brusatte, S. (2008). Field Guide to Dinosaurs. Quercus Publishing.

Currie, P.J., & Carpenter, K. (2000). A new specimen of Acrocanthosaurus atokensis (Theropoda, Dinosauria) from the Lower Cretaceous Antlers Formation (Lower Cretaceous, Aptian) of Oklahoma, USA. Geodiversitas22 (2): 207-246.

D'Emic, M., Melstrom, K., & Eddy, D. (2012). Paleobiology and geographic range of the large-bodied Cretaceous theropod dinosaur Acrocanthosaurus atokensis. Palaeogeography, Palaeoclimatology, Palaeoecology (Impact Factor: 2.34). 05/2012; s 333–334:13–23. DOI: 10.1016/j.palaeo.2012.03.003

Eddy, D., & Clark, J. (2011). New Information on the Cranial Anatomy of Acrocanthosaurus atokensis and Its Implications for the Phylogeny of Allosauroidea (Dinosauria: Theropoda). PLoS One. 2011; 6(3): e17932. Retrieved February 28, 2016, from: https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC3061882/

Franzosa, J., & Rowe, T. (2005). Cranial endocast of the Cretaceous theropod dinosaur Acrocanthosaurus atokensis. Journal of Vertebrate Paleontology 25 (4): 859–864. doi:10.1671/0272-4634(2005)025[0859:CEOTCT]2.0.CO;2

Pim, K. (2014). Dinosaurs The Grand Tour. Everything Worth Knowing About Dinosaurs from Aardonyx to Zuniceratops. The Experiment. New York.

Senter, P. & Robins, J. H. (2005). Range of motion in the forelimb of the theropod dinosaur Acrocanthosaurus atokensis, and implications for predatory behaviour. Journal of Zoology, 266: 307–318. doi:10.1017/S0952836905006989. Retrieved March 4, 2016, from: https://www.researchgate.net/publication/231879064_Senter_P_J_Robins_J_H_-_Range_of_motion_in_the_forelimb_of_the_theropod_dinosaur_Acrocanthosaurus_atokensis_and_implications_for_predatory_behavior_Journal_of_Zoology_London

Stovall, J. Willis & Langston, W. (1950). Acrocanthosaurus atokensis, a new genus and species of Lower Cretaceous Theropoda from Oklahoma. American Midland Naturalist, Vol. 43, No. 3, 43(3): 696-728. doi: 10.2307/2421859.

Therrien, F & Henderson, D.M. (2007). My theropod is bigger than yours...or not: estimating body size from skull length in theropods. Journal of Vertebrate Paleontology 27 (1): 108–115. doi:10.1671/0272-4634(2007)27[108:MTIBTY]2.0.CO;2.